Kult dwunastki
Przynajmniej raz w roku wypada piątek trzynastego - dzień, który uchodzi w wielu kulturach za pechowy. Przesąd silniejszy niż doświadczenie czy klątwa Templariuszy? Dlaczego tego dnia towarzyszy nam przekonanie o feralności?
Etnografowie zajmujący się przesądami i kulturą popularną społeczeństw zachodnich zauważyli, że nieraz brakuje trzynastki w numeracji domów na wsi francuskiej; że nie ma fotela z numerem 13 w samolotach włoskich linii; że nowojorskie wieżowce nie posiadają trzynastego piętra...
Nieproszony Loki
Liczba 13 nie ma dobrej prasy. Dlaczego? Przez bliskość i przekroczenie dwunastki. W planie symbolicznym - liczbą dobrą, idealną, całą jest właśnie 12. W wielu kulturach świata, dawniej i współcześnie, istnieje dążenie do niej w celu osiągnięcia harmonii i doskonałości.
Już Babilończycy, Egipcjanie i Rzymianie dzielili rok na 12 miesięcy, dzień i noc składają się z 12 godzin, dwunastka nadal służy do odliczania (np. tuzin), mamy 12 znaków zodiaku, 12 prac Herkulesa, Dwanaście Plemion Izraela, 12 apostołów Chrystusa… W mitologii germańskiej bóg Loki przychodzi jako trzynasty, nieproszony gość na ucztę bogów i wywołuje kłótnię.
Zła siostra dwunastki
Judasza - trzynastego przy Ostatniej Wieczerzy - przedstawiać nie trzeba… Trzynastka to antyteza idealnej dwunastki. Piątek zaś to w chrześcijańskim świecie smutny dzień śmierci Chrystusa.
Pechowość piątku trzynastego to efekt niefortunnej kontaminacji tych dwóch symbolik. Inna teoria - "magiczna" - głosi, że tego dnia, 711 lat temu, aresztowano Templariuszy; wielki mistrz zakonu przeklął papieża i króla Francji, którzy wkrótce zmarli. Dziś piątek trzynastego jednym spędza sen z powiek, dla drugich - może stanowić powszechnie akceptowane wytłumaczenie własnej niedoskonałości…
Fragmenty etnograficzne
Zwroty, gesty, działania mają podłoże myślenia magicznego, w którym liczy się efekt, np. sprowadzenie nieszczęścia lub uniknięcie go. W naszym nowym cyklu Fragmenty etnograficzne, opowiadamy o ukrytych znaczeniach tego, co pozornie bliskie i oczywiste. Nasi eksperci to mgr Anna Deredas, dr Aleksandra Krupa-Ławrynowicz i dr Sebastian Latocha z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ. Polecamy nasze poprzednie odcinki oraz kolejne teksty!
Uniwersytet Łódzki to największa uczelnia badawcza w centralnej Polsce. Jej misją jest kształcenie wysokiej klasy naukowców i specjalistów w wielu dziedzinach humanistyki, nauk społecznych i ścisłych. Współpracuje z biznesem, zarówno na poziomie kadrowym, zapewniając wykwalifikowanych pracowników, jak i naukowym, oferując swoje know-how przedsiębiorstwom z różnych gałęzi gospodarki. Uniwersytet Łódzki jest uczelnią otwartą na świat - wciąż rośnie liczba studiujących tutaj obcokrajowców, a polscy studenci poznają Europę, Azję, czy wyjeżdżają za Ocean. Uniwersytet jest częścią Łodzi, działa wspólnie z łodzianami i dla łodzian, angażując się w wiele projektów społeczno-kulturalnych.
Zobacz nasze projekty naukowe na https://www.facebook.com/groups/dobranauka/
Redakcja: Centrum Promocji UŁ