Ręce pełne znaków
Salutowanie jako oddawanie honorów, uścisk dłoni lub pocałunek w dłoń na powitanie, machanie ręką na do widzenia, palce uniesione w geście zwycięstwa. Gesty służą komunikowaniu się, informowaniu, nawiązywaniu i podtrzymywaniu więzi społecznych.
Gesty nie tylko wspomagają i uwyraźniają ekspresję słowa mówionego, ale należą także do treści kulturowych zmiennych przestrzennie oraz historycznie. Wraz z wypowiadanymi formułami, zazwyczaj ściśle określonymi, dopełniają rytuały i zwyczaje, kształtują relacje społeczne, są obecne m.in. w handlu, sporcie, wojsku. W komunikacji niewerbalnej szczególnie aktywny bywa kciuk.
Życie, śmierć i kciuk
Trzymanie kciuków za kogoś lub w intencji czegoś to życzenie powodzenia. Prawdopodobnie gest ten ma starożytny rodowód. Dla wojownika kciuk był ważny, bez niego nie mógł bowiem sprawnie władać bronią. Trzymanie kciuków było więc gestem ochronnym. Kciuk prezentowany w odpowiednim geście był też oznaką władzy. W czasach imperium rzymskiego uniesiony lub opuszczony oszczędzał życie bądź skazywał na śmierć gladiatora.
Dzisiaj, choć stosowany w innych sytuacjach, wciąż najczęściej oznacza sukces, akceptację lub porażkę. Sens tego komunikatu nie jest jednak kulturowo uniwersalny. Na Bliskim Wschodzie może być odebrany jako gest o podtekście seksualnym, a nawet wulgarnym. Podobnie jak "figa z makiem", czyli zaciśnięta dłoń, z której wysuwa się przez szparę między palcami czubek kciuka. Pokazać komuś "figę z makiem" to dać mu do zrozumienia, że nie dostanie nic. Ale gest ten ma też swoje lokalne, odmienne odczytania. Dla nas to komunikat odmowny, dla starożytnych zaś skojarzenie z organami płciowymi.
W południowej Europie nadal ma obsceniczne i obraźliwe znaczenie ("spadaj"). W Wenezueli, w formie figurek, funkcjonuje jako amulet szczęścia. Kciuk zaciśnięty w pięści i pięść jako taka w Nigrze i w północnej Nigerii eksponowane są przy pozdrowieniach. Afrykańskie pięści nie symbolizują jednak gniewu lub woli walki. Mają związek z pokorą. Początkiem tego gestu było wbijanie przed pozdrawianym włóczni (na znak uległości, dobrych zamiarów, pokoju) trzymanej w mocno zaciśniętej garści.
Fragmenty etnograficzne UŁ
Zwroty, gesty, działania mają podłoże myślenia magicznego, w którym liczy się efekt, np. sprowadzenie nieszczęścia lub uniknięcie go. W naszym nowym cyklu Fragmenty etnograficzne, opowiadamy o ukrytych znaczeniach tego, co pozornie bliskie i oczywiste. Nasi eksperci to mgr Anna Deredas, dr Aleksandra Krupa-Ławrynowicz i dr Sebastian Latocha z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ. Polecamy nasze poprzednie odcinki (poniżej) oraz kolejne teksty!
Uniwersytet Łódzki to największa uczelnia badawcza w centralnej Polsce. Jej misją jest kształcenie wysokiej klasy naukowców i specjalistów w wielu dziedzinach humanistyki i nauk ścisłych. Współpracuje z biznesem, zarówno na poziomie kadrowym, zapewniając wykwalifikowanych pracowników, jak i naukowym, oferując swoje know-how przedsiębiorstwom z różnych gałęzi gospodarki. Uniwersytet Łódzki jest uczelnią otwartą na świat - wciąż rośnie liczba studiujących tutaj obcokrajowców, a polscy studenci poznają Europę, Azję, czy wyjeżdżają za Ocean. Uniwersytet jest częścią Łodzi, działa wspólnie z łodzianami i dla łodzian, angażując się w wiele projektów społeczno-kulturalnych.
Zobacz nasze projekty naukowe na https://www.facebook.com/groups/dobranauka/
Zapraszamy na stronę Biura Prasowego UŁ: https://biuroprasowe-uni-lodz.prowly.com/https://biuroprasowe-uni-lodz.prowly.com/
https://www.facebook.com/groups/dobranauka/
Autorzy: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ