Zapewnienie prostej zastępowalności pokoleń wymaga osiągnięcia wartości dzietności bliskiej 2,1, do którego jeszcze naszemu społeczeństwu daleko, lecz warto zastanowić się jakie czynniki mają wpływ na obecnie obserwowany wzrost dzietności. Jeżeli przypisywać go zmianom w polityce społecznej obecnego rządu, to:
Wzrost dzietności powinien być najwyższy w tych regionach, gdzie - z jednej strony - występował tradycyjnie wysoki poziom dzietności (dodatkowy strumień środków z programu Rodzina 500+ oraz poprawa sytuacji na rynku pracy powinny umożliwić realizację planów prokreacyjnych), z drugiej zaś strony gdzie płace nominalne są najniższe (a zatem np. świadczenie 500 zł posiada realnie wyższą wartość z uwagi na nie tylko niższe od ogólnopolskiej średniej płace, ale i dostosowany do nich poziom cen) - zauważa badacz.
Jednak, dzietność najbardziej wzrosła, nie w województwach Polski Wschodniej, a w województwach charakteryzujących się względnie dobrą sytuacją gospodarczą i w sferze prokreacji (pomorskie i wielkopolskie) oraz w województwach położonych na Ziemiach Odzyskanych (warmińsko-mazurskie i lubuskie). Dane demograficzne wskazują również, że zmiany miały najmniej widoczny charakter na Lubelszczyźnie i Kielecczyźnie. Jednocześnie, w większości województw najwyższe wzrosty zauważono wśród ludności miast.
Analiza liczby powiatów, w których odnotowano najniższy poziom dzietności w latach 2002-2017 ukazuje duże różnice pomiędzy Polską Zachodnią i Wschodnią, a także między terenami silniej i słabiej zurbanizowanymi.
Tradycyjnie najniższą dzietnością charakteryzowały się najbardziej zurbanizowane powiaty położone w centrum regionu, zwłaszcza powiaty grodzkie. Z kolei najwyższym poziomem dzietności odznaczały się peryferyjnie położone powiaty o wysokim udziale ludności wiejskiej. Te zależności w ostatnich latach uległy pewnej modyfikacji, głównie wskutek widocznej w wielu dużych miastach zwyżki płodności, jak i tego, iż we wschodniej części Polski w ostatnich latach ludność wsi doświadcza głębokiej zmiany wzorca dzietności. - komentuje prof. Szukalski.
Należy pamiętać, że szacunki GUS mają pewne ograniczenia metodologiczne - m.in. nie uwzględniają zmiany kalendarza zachowań prokreacyjnych, z którym wiąże się np. zjawisko późnego macierzyństwa. Ponadto, poziom dzietności kalkulowany jest z uwzględnieniem ludności, która formalnie zamieszkuje w Polsce, choć od lat mieszka za granicą. Możemy się zatem spodziewać, że poziom dzietności jest faktycznie wyższy.
Pełny artykuł -> Demografia i Gerontologia Społeczna - Biuletyn Informacyjny 2018, Nr 4 - Bliżej zastępowalności pokoleń
Redakcja: Centrum Promocji UŁ