Z inicjatywy Muzeum Miasta Łodzi 2025 to Rok Łodzianek Inicjatorek. Podsumowaniem roku będzie wystawa w MMŁ: Łodzianki Inicjatorki. Ekspozycję będzie można zwiedzać od 26 listopada.
Wystawa Łodzianki Inicjatorki jest pierwszą tak obszerną prezentacją kobiet, które wraz z rozwojem miasta i historycznymi przemianami tworzyły nowe, prekursorskie inicjatywy.
Muzeum Miasta Łodzi w 50. rocznicę swojego istnienia i Roku Łodzianek Inicjatorek pragnie przywrócić należne im miejsce w zbiorowej pamięci. To one przecierały szlaki, upominając się o miejsce dla kobiet w świecie zarezerwowanym przez mężczyzn. Musiały przy tym pokonywać istniejące bariery: stereotypy i ograniczenia prawne.
Niektóre z nich urodziły się w Łodzi i były jej nieodłączną częścią przez całe życie. Inne przybyły do naszego miasta, wnosząc swoją wiedzę i doświadczenie. Wiele z nich opuściło z czasem Łódź – ze względów osobistych lub z powodu zawirowań historii. Niezależnie jednak od tego, jak długo tutaj mieszkały – całe życie czy kilka lat – ich działania kształtowały nasze miasto.
Ekspozycja prezentuje biografie i twórcze dokonania łodzianek, które inicjowały, wytyczały nowe ścieżki, zmieniały, tworzyły oryginalne zjawiska, nurty, instytucje. Ich historia obejmuje różne obszary życia społecznego, intelektualnego i kulturalnego. Ponad 120 postaci zostało ukazanych w ujęciu chronologicznym i w podziale na cztery strefy czasowe. Odzwierciedlają one przemiany polityczne, które miały wpływ na sytuację kobiet. Po okresie rozbioru Polski i gwałtownego rozwoju Łodzi przemysłowej, o którym opowiada pierwsza części wystawy, przychodzi czas pracy i rozwoju, ale także dalszej walki o prawa kobiet w niepodległej Polsce. Procesy te przerywa II wojna światowa, która jest punktem odniesienia do opowieści o trzeciej strefie wystawy. Szczególne zaś miejsce poświęcone jest roli Łodzianek w tworzeniu miasta po 1945 roku – o tym okresie mówi strefa czwarta.
O bohaterkach wystawy opowiadają obiekty, dokumenty, dzieła sztuki, a także krótkie biogramy, których celem jest ukazanie ich najistotniejszych dokonań. Każda z pokazanych lub wymienionych postaci nie tylko reprezentuje swoją epokę, ale może stać się inspiracją dla osób żyjących współcześnie.
W gronie bohaterek wystawy znalazło się również wiele kobiet związanych z Uniwersytetem Łódzkim – zarówno jego absolwentek, jak i profesorek. To m.in.:
- prof. Marta Kolanowska – Biolożka profesorka, specjalizująca się w badaniu storczyków tropikalnych. Odkryła ponad czterysta nowych gatunków orchidei, a jeden z nich został nazwany na cześć Uniwersytetu Łódzkiego.
- dr hab. Izabela Desperak – Socjolożka, działaczka społeczna. Związana z Uniwersytetem Łódzkim. Inicjatorka corocznych łódzkich Manif, czyli demonstracji ulicznych w obronie praw kobiet, które od ponad 20 lat odbywają się z okazji święta 8 marca
- prof. Marta Sikorska – Historyczka, profesorka. Związana z Uniwersytetem Łódzkim. Prekursorka badań nad dziejami Łodzianek.
- dr Małgorzata Kostrzyńska – Pedagożka związana z Uniwersytetem Łódzkim. Pracę naukową łączy z zaangażowaniem społecznym, działając na rzecz rozwiązywania problemów bezdomności i wykluczenia.
- prof. Wielisława Warzywoda-Kruszyńska – Socjolożka, profesorka związana z Uniwersytetem Łódzkim. Po transformacji ustrojowej w Polsce zapoczątkowała badania nad ubóstwem w Łodzi, które stały się wzorem dla innych ośrodków naukowych
Wśród bohaterek wystawy znalazły się również historyczne postacie związane z Uniwersytetem Łódzkim: Helena Radlińska (1879-1954), Natalia Gąsiorowska-Grabowska (1881-1964), Anna Chrząszczewska (1889-1988), Helena Więckowska (1897-1984), Kazimiera Zawistowicz-Adamska (1897-1984), Janina Kotarbińska (Dina Sztejnbarg-Kamińska) (1901-1997), Gryzelda Missalowa (1901-1978), Stefania Skwarczyńska (1902-1988), Antonina Kłoskowska (1919-2001), Lucyna Fagasiewicz (1920-2003), Ija Lazari-Pawłowska (1921-1994) - kobiety, które kształtowały fundamenty łódzkiej nauki i życia akademickiego, współtworząc tradycję humanistyki, edukacji i etyki na Uniwersytecie Łódzkim.
Obecność naszych naukowczyń i absolwentek wśród „Łodzianek Inicjatorek” pokazuje, że Uniwersytet Łódzki odgrywał i wciąż odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu postaw obywatelskich, wspieraniu odwagi intelektualnej i promowaniu równości. To właśnie z tego środowiska wywodzi się wiele kobiet, które zmieniały Łódź – i które nadal ją inspirują.
Wystawę będzie można zwiedzać w siedzibie głównej Muzeum przy ulicy Ogrodowej 15 do 31 maja 2026 roku.
Tekst: Muzeum Miasta Łodzi, redakcja: Magdalena Paszko, Centrum Współpracy z Otoczeniem i Społecznej Odpowiedzialności Uczelni
Grafiki: Muzeum Miasta Łodzi
