Nagroda im. Pierwszego Rektora Uniwersytetu Łódzkiego Profesora Tadeusza Kotarbińskiego za wybitną pracę naukową z zakresu nauk humanistycznych to wyróżnienie rangi ogólnopolskiej. Konkurs jest promocją badań, publikacji humanistycznych i samej humanistyki. Jest to jedyna tego rodzaju nagroda w Polsce. Jej laureat otrzymuje 50 000 zł na dalszy rozwój naukowy. Uniwersytet Łódzki, gdzie narodziła się idea nagrody, zawsze konsekwentnie wspierał humanistykę i doceniał jej znaczenie we współczesnym świecie.
Nagroda została ustanowiona, by regularnie dawać dowód na istnienie niezwykle silnej grupy polskich naukowców zajmujących się na co dzień humanistyką we wszystkich jej odmianach. Bywa, że wybitne prace z zakresu nauk humanistycznych pozostają niezauważone, podczas gdy ich potencjał naukowy jest ogromny.
Wybór patrona nagrody był oczywisty. Prof. Tadeusz Kotarbiński, pierwszy rektor Uniwersytetu Łódzkiego, był przede wszystkim wybitnym filozofem i doskonałym pedagogiem. Człowiekiem głębokiej refleksji i autorem niezwykle trafnych, ponadczasowych, myśli. Był też, po prostu, porządnym człowiekiem.
Zwycięskimi dziełami z zakresu nauk humanistycznych w VI minionych edycjach konkursu są:
- Jana Strelaua Różnice indywidualne. Historia-Determinanty-Zastosowania, wydaną przez Wydawnictwo Naukowe Scholar,
- Ewy Kołodziejczyk Amerykańskie powojnie Czesława Miłosza, wydaną przez Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN Fundacja Akademia Humanistyczna,
- Doroty Sajewskiej Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja Teatru Wielkiej Wojny, wydaną przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego,
- Andrzeja Friszke Sprawa Jedenastu. Uwięzienie przywódców NSZZ „Solidarność” i KSS „KOR” 1981-1984, wydaną przez Wydawnictwo Znak Horyzont, we współpracy z Instytutem Studiów Politycznych PAN i Europejskim Centrum Solidarności,
- Grzegorza Ziółkowskiego Okrutny teatr samospaleń. Protesty samobójcze w ogniu i ich echa w kulturze współczesnej, wydaną przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
- Jerzego Zajadły Minima luridica. Refleksje o pewnych (nie)oczywistościach prawniczych, wydaną przez Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego i Wydawnictwo Arche.
Każda z dotychczasowych edycji to niezwykle burzliwe i trudne obrady Kapituły, która do ostatniego etapu może zakwalifikować maksymalnie pięć dzieł. Najlepsze prace, jak również duża część tych, które nie dostały się do ścisłego finału konkursu, są na najwyższym poziomie naukowym. Dotychczasowi laureaci nagrody – prof. Jan Strelau, dr hab. Ewa Kołodziejczyk, dr hab. Dorota Sajewska, prof. Andrzej Friszke, prof. Grzegorz Ziółkowski, prof. Jerzy Zajadło – reprezentują nie tylko doskonałość naukową i warsztatową. Również w życiu codziennym pokazują, że humanistyka to nie tylko sfera naukowa, ale zarazem określona postawa etyczna i otwarte podejście świata. Dr hab. D. Sajewska przekazała wygraną na cele charytatywne.
W ciągu sześciu edycji Nagrody im. Prof. T. Kotarbińskiego udało się stworzyć również inną nieocenioną wartość – ogólnopolskie środowisko wybitnych humanistów, którzy w przyszłości wyznaczać będą kierunki rozwoju tej nauki - Kolegium Refleksji Humanistycznej im. prof. Tadeusz Kotarbińskiego. W czasach, gdy ważna rola humanistyki w naszym życiu bywa kwestionowana, budowanie silnego środowiska tego typu jest niezbędne.
