ODNOWIENIA DOKTORATÓW NAUKOWYCH: PROF. DR HAB. KRZYSZTOF A. KUCZYŃSKI

Prof. dr hab. Krzysztof Antoni Kuczyński od początku swojej drogi zawodowej związany był z łódzką germanistyką. W latach 1979–1981 pełnił funkcję kierownika Zakładu Historii i Literatury Niemiec XX wieku, wchodzącego wówczas w skład Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Łódzkiego. W kolejnych latach, od 1984 do 2001 r., kierował Katedrą Literatury i Kultury Niemiec, Austrii i Szwajcarii. Od 2001 r. aż do przejścia na emeryturę był kierownikiem Katedry Badań Niemcoznawczych na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych UŁ.

Dorobek naukowy prof. Kuczyńskiego wyróżnia się niezwykłą różnorodnością tematyczną i konsekwencją badawczą. Już od początku swojej kariery naukowej Krzysztof A. Kuczyński koncentrował się na zagadnieniach związanych z recepcją literatury niemieckiej w Polsce oraz polskiej w krajach niemieckojęzycznych. Te zagadnienia stały się fundamentem dwóch ważnych prac naukowych – jego rozprawy doktorskiej, poświęconej literackim i kulturowym relacjom między Polską a NRD oraz habilitacyjnej pt. Recepcja literatury Republiki Federalnej Niemiec w Polsce 1949–1979, w której skoncentrował się na recepcji literatury zachodnioniemieckiej w Polsce. Obie rozprawy zaowocowały szeregiem znaczących publikacji, np. tomem zbiorowym Deutsch-polnische Literaturbeziehungen des 19. und 20. Jahrhunderts (1980) oraz Prawda i mit. Studia i szkice z polsko-niemieckich stosunków literackich, wydanym w 1990 r., Między Renem a Wisłą. Studia i szkice o niemiecko-polskich powinowactwach kulturowych (2002).

Zainteresowania badawcze Profesora nie ograniczają się jednak do recepcji literatury niemieckiej w Polsce i polskiej w Niemczech, lecz dotyczą również niezwykle istotnego i często niedostatecznie eksplorowanego obszaru relacji polsko-austriackich. Badania te stanowią integralną część jego refleksji nad kulturowym dialogiem w przestrzeni środkowoeuropejskiej i obejmują zarówno analizę literackich obrazów Polski w literaturze austriackiej po 1945 r., jak i studia nad recepcją twórczości austriackich pisarzy w Polsce. Zwieńczeniem wieloletnich badań Krzysztofa A. Kuczyńskiego jest kilka szczególnie ważnych książek: Polskie fale Dunaju. Polsko-austriackie powinowactwa kulturowe (1992), Ludzie i książki. Z polsko-niemiecko-austriackiego pogranicza kulturowego XX wieku (1995), Gerda Leber-Hagenau a stosunki polsko-austriackie w XX wieku (1998), Polska – Austria. Drogi porozumienia (1999), Wielobarwność pogranicza. Polsko-austriackie kontakty literackie (2001), Ze wsi w daleki świat. O życiu i twórczości ks. prof. Bonifacego Miązka (2007). W ramach szeroko zakrojonego nurtu badań nad kontaktami literackimi i kulturowymi istotne miejsce zajmują prace poświęcone pisarzom, tłumaczom i intelektualistom funkcjonującym na styku tych kultur. Ich twórczość i działalność nie tylko wzbogacają obraz relacji między narodami, lecz także unaoczniają, że prawdziwe porozumienie rodzi się w doświadczeniu pogranicza i wspólnym wysiłku przekraczania barier. W swoich publikacjach prof. Kuczyński konsekwentnie przybliżał zarówno sylwetki tych osób, jak i znaczenie ich działalności dla dialogu polsko-niemieckiego i polsko-austriackiego. Są to m.in. Oskar Jan Tauschinski, Albert Weiss, Günther Wytrzens, Klaus Staemmler, Marion Gräfin Dönhoff, Adam Zieliński, Henryk Bereska, Gerda Leber-Hagenau, Bonifacy Miązek.

Jednakże analiza dorobku naukowego Profesora w tym zakresie pozwala zauważyć, że szczególnie wiele uwagi poświęcił postaci Karla Dedeciusa – pochodzącego z Łodzi wybitnego tłumacza literatury polskiej w Niemczech, założyciela Deutsches Polen-Institut w Darmstadt, z którym łączyła go wieloletnia przyjaźń. Profesor Kuczyński jest autorem pierwszej na świecie monografii o Karlu Dedeciusie, zatytułowanej Czarodziej z Darmstadt. Rzecz o Karlu Dedeciusie (1999), w której nie tylko zawarł biografię tego wybitnego humanisty i analizę jego warsztatu translatorskiego, ale ukazał go jako twórcę dialogu międzykulturowego o wyjątkowej wrażliwości i erudycji. W 2017 r. ukazała się druga obszerna publikacja poświęcona Dedeciusowi, zatytułowana Karl Dedecius, w której Profesor w pogłębiony sposób rozwija wcześniejsze ustalenia, wzbogacając je o nowe konteksty recepcyjne oraz refleksję nad trwałym dziedzictwem tego wybitnego tłumacza i ambasadora polskiej kultury w Niemczech. Dorobek naukowy prof. Kuczyńskiego w znacznym stopniu wzbogacają badania nad dziejami literatury niemieckiej na Śląsku, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości Gerharta i Carla Hauptmannów, zwieńczone licznymi publikacjami m.in. Gerhart Hauptmann: Autor des 20. Jahrhunderts (1991), W kręgu Carla i Gerhartda Hauptmannów (2018), Noblista pod lupą. Gerhard Hauptmann na znakach pocztowych świata (2021), Pani na Wiesensteinie. Margharete Hauptmann 1875–1957 (2023).

Nie sposób również nie wspomnieć o innym istotnym nurcie działalności naukowej Profesora, jakim są badania dotyczące roli społeczności niemieckiej w historii i kulturze Łodzi – mieście o wyjątkowym, wielokulturowym dziedzictwie. Już na długo zanim temat ten zyskał szersze zainteresowanie łódzkich badaczy, prof. Kuczyński podjął działania na rzecz analizy niemieckiego wkładu w rozwój kultury, literatury i tożsamości tego miasta. Pod jego redakcją ukazały się trzy ważne tomy: Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku (2001), Łódź in der deutschsprachigen Literatur (2005) oraz Wizerunek Łodzi w literaturze, kulturze i historii Niemiec i Austrii (2005).

W dorobku prof. Kuczyńskiego znajduje się ponadto wiele prac niezwykle istotnych z perspektywy polskiej germanistyki, zwłaszcza tych poświęconych historii i specyfice tego kierunku. W swoich publikacjach Profesor opisuje działalność nie tylko wybitnych współczesnych przedstawicieli tej dyscypliny, takich jak Marian Szyrocki, Norbert Honsza czy Olga Dobijanka-Witczakowa, lecz także znaczących, ale dziś zapomnianych, jak Jan Galicz czy Stanisław Leonhard. Istotnym wkładem w tym zakresie jest obszerna dokumentacja dorobku polskiej germanistyki, zwieńczona tomem pt. Z dziejów germanistyki historyczno-literackiej w Polsce (1991). Działalność naukowa Krzysztofa A. Kuczyńskiego jest imponująca. Profesor jest autorem ponad 1200 opracowań – obejmujących książki autorskie i redagowane, artykuły naukowe, recenzje, omówienia i szkice krytyczne.

Warto podkreślić, że w działalności naukowej Profesora równie istotne miejsce co dorobek publikacyjny zajmują jego dokonania organizacyjne i dydaktyczne. Przez dziesięciolecia Krzysztof A. Kuczyński współtworzył struktury akademickie, kierował jednostkami naukowymi, angażował się w działalność stowarzyszeń i gremiów eksperckich. Profesor był członkiem-założycielem (dwukrotnie prezesem) Polskiego Towarzystwa im. Gerharta Hauptmanna, członkiem Gerhart-Hauptmann-Kuratorium w RFN, Rady Naukowej Domu Gerharta Hauptmanna w Jagniątkowie, Gerhart-Hauptmann-Gesellschaft w Berlinie, Towarzystwa Polsko-Austriackiego, Instytutu Zachodniego, Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Stowarzyszenia Germanistów Polskich, Raabe-Gesellschaft oraz Hebbel-Gesellschaft w RFN. W latach 80. XX wieku był prezesem oddziału łódzkiego Towarzystwa Polsko-Austriackiego, przewodniczącym Rady Muzealnej przy Muzeum Miasta Łodzi. Jako znawca życia i twórczości Gerharta Hauptmanna był dwukrotnie konsultantem filmów dokumentalnych na temat życia i twórczości tego pisarza w reżyserii Roberta Stando.

Profesor Krzysztof A. Kuczyński poświęcił wiele uwagi i energii również działalności poza głównymi ośrodkami akademickimi. Jego zaangażowanie w rozwój filologii germańskiej w mniejszych miastach miało istotne znaczenie dla upowszechniania badań germanistycznych oraz ożywienia życia intelektualnego i kulturalnego w regionach o mniejszym potencjale akademickim. W latach 1990–1992 pełnił funkcję kierownika Zakładu Filologii Germańskiej w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie, a następnie – w latach 1993–1997 – kierował analogiczną jednostką w Piotrkowie Trybunalskim. Profesor sprawował także opiekę naukowo-dydaktyczną nad kolegiami językowymi w Płocku i Włocławku, wspierając rozwój dydaktyki języka niemieckiego oraz inicjując lokalne projekty edukacyjne. 1 lutego 2002 r. prof. Kuczyński został powołany przez ministra edukacji narodowej na stanowisko rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku i piastował tę funkcję do 2011 r.

Profesor Kuczyński redagował też zeszyty naukowe w wielu ośrodkach regionalnych, m.in. w Płocku, Włocławku, Częstochowie i Piotrkowie Trybunalskim. Przez wiele lat pełnił funkcję redaktora naczelnego pisma „Folia Germanica”, a także współtworzył i współredagował liczne periodyki o charakterze ogólnopolskim i międzynarodowym. Jest członkiem Rady Programowej „Biblioteki Dolnego Śląska” Oficyny Wydawniczej ATUT we Wrocławiu, a także Rady Naukowej „Studiów Niemcoznawczych” Uniwersytetu Warszawskiego. Przez wiele lat współpracował z „Kroniką” – czasopismem Uniwersytetu Łódzkiego. Do jego najważniejszych inicjatyw należą: założenie pisma „Niemcy – Austria – Szwajcaria”, międzynarodowego rocznika „Carl und Gerhart Hauptmann – Jahrbuch” oraz „Rocznika Karla Dedeciusa”.

Profesor Kuczyński jest promotorem około 670 prac magisterskich, ponad 430 prac licencjackich oraz siedmiu rozpraw doktorskich.

Za swoją pracę naukową, dydaktyczną i organizacyjną otrzymał liczne wyróżnienia: wielokrotnie nagrody Rektora UŁ, nagrody Ministra Edukacji Narodowej, poznańskiego Instytutu Zachodniego, a także Medal Wojewody Włocławskiego. Ponadto został uhonorowany Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta, prestiżową nagrodą Alexandra von Humboldta, Odznaką „Za Zasługi dla Miasta Łodzi” oraz Medalem 60-lecia Towarzystwa Polsko-Austriackiego.