Opis zadań
Centrum zostało utworzone przez zespół naukowców, i.e. prof. Grażynę
Zygadło i dr Marka Wojtaszka z Katedry Amerykanistyki i Mass Mediów Wydziału
Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. Jego
głównym celem jest rozwój i promocja interdyscyplinarnych badań współczesnych
terytoriów pogranicza w ramach dziedzin nauk humanistycznych i społecznych.
Misja Centrum będzie polegała na konstruowaniu i koordynowaniu
transdziedzinowych powiązań łączących nauki humanistyczne, społeczne oraz
twórczość artystyczną, wyrażających synergię badań naukowych oraz kreatywnej
ekspresji i innowacji. Taka hybrydowa platforma będzie stymulowała wymianę
myśli między Akademią i sztuką. Zakładając rozwój w oparciu o komunikację i
narzędzia cyfrowe oraz włączając innowacyjne metody rozwojowe (np. performans,
wystawa), Centrum stanowi pionierską inicjatywę w polskim kontekście badawczym.
Ponadto twórcy Centrum stawiają na zaangażowanie szerokiego grona odbiorców i
odbiorczyń, także spoza środowiska akademickiego oraz pragną rozwijać proces
międzypokoleniowego transferu wiedzy i doświadczenia w nowoczesny i
interaktywny sposób.
Dlaczego Border Studies:
Pojawienie się i rozwój dyscypliny Border Studies to jeden z najbardziej
znaczących przełomów teoretycznych w amerykanistyce z okresu ostatnich dekad. W
1976 powstało stowarzyszenie Association for Borderlands Studies. W początkowej
fazie było ono nastawione tylko na badania nad regionem granicy amerykańsko -
meksykańskiej, ale później zostały one poszerzone, a sama granica stała się
swego rodzaju paradygmatem do globalnych badań nad zagadnieniami Pogranicza. W
Stanach Zjednoczonych tradycja badań nad znaczeniem Pogranicza w sensie
terytorialnym, politycznym i kulturowym sięga XIX wieku, ale współczesne Border
Studies wzbogaciły się o nowe obszary badawcze. Wynika to z postępującego
procesu globalizacji, łączenia się rynków i kultur poprzez wymianę handlową,
regionalnej ekonomicznej integracji pomiędzy sąsiadującymi ze sobą krajami oraz
nowych form przekazu medialnego. Należy również zaznaczyć, że procesy te
zachodzą na niespotykaną dotąd skalę. Jednakże, pomimo tej dosyć gwałtownie
następującej unifikacji kulturowej, a może właśnie przez nią, problem istnienia
granic jest wciąż bardzo aktualny. Zamiast ich zanikania, w wielu miejscach na
świecie obserwujemy obecnie raczej tendencje do umacniania granic i nie są to
tylko granice polityczne, oddzielające od siebie różne narody, ale również te
wewnątrznarodowe: etniczne, religijne, kulturowe. To w konsekwencji uzasadnia
konieczność systematycznego i transdyscyplinarnego zbadania tych specyficznych
przestrzeni, pomiędzy które tyleż łączą, co dzielą, i wyjaśnienia sposobu ich
funkcjonowania. Najbardziej więc ogólnym zadaniem Border Studies jest
dostarczenie holistycznego zrozumienia terytorium określanego obecnie jako Borderlands.
Kierunki badań:
Inter-, transdyscyplinarne i transwersalne badania terytoriów pogranicza,
które włączają – acz nie ograniczają się do – następujących zagadnień i
problematyk:
- teorie i metody badania pogranicza i liminalnych przestrzeni pomiędzy (np. granice, rubieże, obrzeża, peryferie, progi, miejsca przejścia, strefy intensywnego kontaktu);
- kartografie demarkacji, podziału i odosobnienia, jak również inkluzji i integracji (np. miejskie, kulturowe, społeczne, psychologiczne, cielesne);
- granica jako specyficzna przestrzeń społeczna i polityczna (np. konstruowanie narodowych i regionalnych tożsamości, powstawanie oraz eskalacja konfliktów i metody ich rozwiązywania, ruchy nacjonalistyczne i transnacjonalne, przekraczanie granicy, mobilność i migracje);
- granice symboliczne (np. komunikacja na granicy, przez granice i ponad granicami, przedstawienia pogranicza – filmowe, teatralne, w literaturze);
- kulturowe geografie i przestrzenność pograniczy (np. procesy ex-/ekstra-/de- i reterytorializacji, limity, szczeliny, interwały, przygraniczność);
- ekologia mobilności, przechodzenia/przekraczania, utknięcia i (nie)przynależenia;
- estetyka liminalności (np. ruiny, marginesy, krańcowość, niepełnosprawność, nienormatywność);
- artystyczne ekspresje i interwencje (np. architektura, dizajn, kultura wizualna).
Cele i działania:
- prowadzenie badań i publikacja ich wyników w formie artykułów i/lub monografii naukowych;
- aplikowanie o granty krajowe i zagraniczne;
- organizowanie warsztatów tematycznych, paneli eksperckich i konferencji;
- działalność dydaktyczna: prowadzenie zajęć i seminariów;
- utworzenie międzyinstytucjonalnego centrum dialogu;
- współpraca z uczelniami i innymi instytucjami w kraju i zagranicą.
Działalność
W dniu 22 lutego 2025 roku Centrum Badań nad Pograniczami Uniwersytetu Łódzkiego we współpracy z Krytyką Polityczną w Warszawie zorganizowało zdalny wykład Dr. Davida Schraga z University of Illinois, Urbana-Champaign, pt. „In Their Death Throes. The Necroculture of Arms Trafficking and Human Smuggling on US-Mexican Border”, poświęcony procesowi militaryzacji granicy amerykańsko-meksykańskiej na przykładzie granicznego miasta Laredo położonego w Teksasie nad Rio Grande. Prof. Schrag pracuje w Center for Global Studies a jego zainteresowania naukowe łączą antropologię kulturową i studia międzynarodowe. Publikował na temat edukacji więziennej i amerykańskiej kultury broni. W lutym przebywał jako rezydent w Muzeum Żydowskim w Berlinie.
Dane kontaktowe
Centrum Badań nad Pograniczami
- Narutowicza 59A () 90-130 Łódź