W XVIII stuleciu istniały znaczne różnice w monarchiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Francji. Z jednej strony w państwie polsko-litewskim funkcjonowała monarchia mixta – system, w którym król panuje, ale nie rządzi, bo jest ograniczony przez szlachtę. Z drugiej zaś strony, we Francji, realizowano model monarchii absolutnej, który w XVIII wieku był coraz głośniej kwestionowany. Zarówno nad Wisłą, jak i nad Sekwaną uczeni dyskutowali nad temat idealnej formy ustroju.
Jednym z głównych problemów w tej debacie był zakres władzy panującego – czy powinien być nieograniczony, czy też winien dzielić się nią z poddanymi? Czy ideałem jest monarcha absolutny czy raczej primus inter pares?
Dr Joanna Orzeł przeanalizuje obraz władcy w polskich i francuskich dziełach historiograficznych, jak również skupi się na transferze kulturowym, czyli przenikaniu myśli politycznej i sposobów prezentowania władcy autorstwa uczonych francuskich do dzieł powstałych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Tłumaczy dr Joanna Orzeł:
Przykładem takiego transferu jest wykorzystanie starożytnego, ale jakże chętnie realizowanego we Francji kultu solarnego (Ludwik XIV jako Król Słońce) także przez Polaków, np. przez Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego. Polskim Królem Słońce okazał się w jego panegiryku August II z dynastii Wettynów. Podejmę również próbę odpowiedzi na pytanie, czy idee republikańskie kultywowane przez część uczonych w Rzeczypospolitej mogły być interesujące dla francuskich myślicieli.
Badaczka podda analizie najważniejsze dzieła historiograficzne, autorstwa m.in. Woltera, Monteskiusza i Henriego de Boullainvilliers z Francji czy Stanisława Dunin Karwickiego, Franciszka Bohomolca, Szymona Majchrowicza i Ignacego Krasickiego z Rzeczypospolitej.
Dr Joanna Orzeł wyjaśnia:
Uważam, że istotny dla badania jest wgląd w, dziś powiedzielibyśmy, dzieła kultury popularnej, czyli słowniki, kompendia wiedzy, wreszcie encyklopedie, które popularyzowały konkretny, zgodny ze światopoglądem poszczególnych autorów model idealnego władcy. Dlatego zdecydowałam, że sięgnę w swojej pracy także po tego typu materiały.
Dzięki pobytowi badawczemu dr Joanna Orzeł będzie mieć również okazję, by dokonać konfrontacji analiz z badaczami z instytucji goszczącej, czyli Centrum Rolanda Mousniera.
Podsumowuje badaczka:
Zależy mi na współpracy z ośrodkiem, który w swoim założeniu skupia się na studiach porównawczych w celu lepszego zdefiniowania cywilizacji europejskiej XVI–XVIII wieku.
Materiał: Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ