Czy przyjęcie perspektywy szukającej punktu odniesienia dla Holokaustu grzeszy relatywizacją? Czy traktowanie zagłady Żydów i naszej epoki jako wyjątkowej i jedynej nie jest przesadą i efektem krótkowzroczności oraz dystansu, jaki dzieli nas od epok dawniejszych z ich zbrodniami?
Arkadiusz Morawiec próbuje rozpoznać i określić obszar badawczy dotąd przez polskie literaturoznawstwo postrzegany tylko częściowo. Istotnymi obszarami tematycznymi literatury polskiej XX i XXI wieku są: literatura Holokaustu oraz częściowo z nią związana literatura drugiej wojny światowej i okupacji, obejmująca także eksterminację Polaków. Wciąż natomiast brakuje refleksji na temat literatury dotyczącej innych aktów ludobójstwa czy masowych zbrodni.
Książka dotyczy literatury reagującej na zbrodnie inne niż Szoa. W tym kontekście należy ją uznać za próbę rekonesansu pisarstwa dotyczącego dokonanej przez Turków zagłady Ormian, podjętej przez nazistowskie Niemcy "likwidacji" osób upośledzonych i psychicznie chorych oraz Cyganów, a także dokonanej przez Serbów masakry w Srebrenicy.
Jest to bardzo istotny obszar badań. Okazuje się bowiem, że literatura bywała najszybszą formą upamiętnienia ofiar ludobójczej przemocy, a nierzadko - przez długie lata - jedyną istniejącą i jedyną docierającą do względnie szerokiego kręgu społeczeństwa. Jej dzieła oraz ich interpretacje wpływały i nadal, mimo dominacji "nowych mediów", wpływają na postrzeganie konkretnych zbrodni.
Intencją autora jest uczulenie historyków literatury polskiej (i innych literatur) na fakt, że zagłada Żydów, której słusznie poświęca się dużo uwagi, jest tylko jedną z licznych, nie tylko w wieku dwudziestym, masowych zbrodni. Autor zdaje sobie sprawę, że słowa te mogą budzić kontrowersje i w żadnym wypadku nie dyskredytuje Szoa. Proponuje jednak spojrzeć na Holokaust z dystansu, bez często uzasadnionych, a czasem niezdrowych, emocji oraz w kontekście - jako na zjawisko nie w pełni wyjątkowe w dziejach. Pod tym kątem jest to praca pionierska.
Arkadiusz Morawiec poszerza kategorię zagłady, odnosząc ją do zbiorowych zbrodni przeciw różnym społecznościom, nie tylko społeczności żydowskiej. W tej materii najważniejsze jest badanie zbrodni dokonywanych na osobach chorych psychicznie oraz na Cyganach. Pracę oceniam jako wartościową - podjęto w niej ważną problematykę zarówno z naukowego, jak i ogólnospołecznego punktu widzenia. Jest to dzieło uwzględniające obszerne materiały, w tym archiwalne. Rozdziały książki są zróżnicowane także pod tym względem, że w jednych Autor mógł się odwoływać do bogatej literatury przedmiotu, w innych zaś jest pionierem, ponieważ nie ma - lub prawie nie ma - opracowań mówiących o literackich odbiciach poszczególnych strasznych wydarzeń, takich jak martyrologia Cyganów czy wojny bałkańskie.
prof. dr. hab. Michał Głowiński
Prof. Arkadiusz Morawiec - doktoryzował się w 1999 roku na podstawie rozprawy Poetyka opowiadań Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W 2010 roku uzyskał, na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy Literatura w lagrze, lager w literaturze. Fakt - temat - metafora. Zainteresowania naukowe: literatura XX i XXI wieku, zwłaszcza pisarstwo obrazujące totalitaryzm, teksty stanowiące zapis doświadczeń granicznych, literatura obozowa i literatura Holokaustu, najnowsza polska poezja i proza, ponadto genologia, paraliteratura, zagadnienia literackości, aksjologia. Zajmuje się także krytyką literacką oraz bibliografią.
Kontakt: Łukasz Orzechowski // lukasz.orzechowski@uni.lodz.pl // 42 235 01 64
Załączniki: wstęp i okładka książki
Zapraszamy na stronę Biura Prasowego UŁ: https://biuroprasowe-uni-lodz.prowly.com/
Redakcja: Centrum Promocji UŁ