21 listopada, 2019 r.
Światło razy bilion - nowy błysk gamma w kosmosie

fot. Gabriel Pérez Díaz, IAC
Energia bilion razy jaśniejsza od światła, jakie znamy –
tak silny był błysk gamma, odkryty przez teleskopy MAGIC. Czwórka naukowców z
Katedry Astrofizyki, Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu
Łódzkiego jest członkiem współpracy MAGIC od ponad 15 lat. Artykuły o błysku,
których współautorami są naukowcy z UŁ, ukazały się w prestiżowym czasopiśmie
Nature.
Aby zaalarmować światową społeczność
astrofizyków o nowym odkryciu wstępne wyniki analizy danych zostały
udostępnione już kilka godzin po odkryciu. Natomiast 20 listopada ukazały się
dwa artykuły w prestiżowym czasopiśmie „Nature” prezentujące wyniki obserwacji
teleskopami MAGIC (oraz ich interpretację) wraz z obserwacjami przez ponad
dwadzieścia innych detektorów, które również wzięły udział w obserwacjach
GRB 190114C.
- 14-tego
stycznia 2019 nowy błysk gamma (nazwany GRB 190114C) został zaobserwowany przez
dwa satelity: Neil Gehrels Swift
Observatory oraz Fermi
Gamma-ray Space Telescope. W ciągu 22 sekund informacja o nim obiegła
świat i dotarła również do Współpracy MAGIC. Teleskopy MAGIC zostały
automatycznie ustawione na kierunek źródła i obserwacje rozpoczęły się zaledwie
50 sekund od pierwszego momentu zaobserwowania błysku GRB 190114C. Analiza
danych zebranych w pierwszych dziesiątkach sekund pokazała emisję sięgającą
energii bilion razy większych niż światło widzialne. Co więcej, w tym czasie
strumień promieniowania dochodzący ze źródła ustanowił nowy rekord
najjaśniejszego obiektu widzianego w tym zakresie energii. Pomimo, że galaktyka, z której pochodzi GRB
190114C, jest oddalona od nas o około 7 miliardów lat świetlnych, jej
emisja była 100-krotnie silniejsza od najjaśniejszego stabilnego źródła w tym
zakresie energii, tj. mgławicy Kraba – mówi prof. Julian Sitarek, jeden z
naukowców UŁ.
Błyski gamma są najbardziej gwałtownymi
wybuchami znanymi nam we Wszechświecie. Uważa się, że powstają one w czasie
zapadania się jądra masywnej gwiazdy, w tzw. supernowej, lub poprzez połączenie
się gwiazd neutronowych w układzie podwójnym. Błysk gamma w ciągu kilku sekund
emituje ilość energii porównywalną z całkowitą energią, którą Słońce wyemituje
w ciągu całego swojego życia. Średnio jeden nowy błysk gamma jest obserwowany
każdego dnia na Ziemi. Ze względu na to, że przychodzą one ze wszystkich
zakątków Wszechświata nie da się przewidzieć, kiedy ani z którego kierunku
zostaną zaobserwowane. Przez około pięćdziesiąt lat naukowcy zastanawiali się
do jakich maksymalnych energii może być emitowane promieniowanie w błyskach
gamma.
MAGIC (Major Atmospheric Gamma Imaging
Cherenkov) jest parą 17-metrowych teleskopów czerenkowskich umieszczonych na
wyspie La Palma w Hiszpanii. Teleskopy zostały zbudowane i są użytkowane przez
280 osobową współpracę naukowców, inżynierów i techników z 12 krajów. Grupa 4
naukowców z Katedry Astrofizyki, Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej,
Uniwersytetu Łódzkiego jest członkiem współpracy MAGIC od ponad 15 lat.
Zobacz nasze projekty naukowe na https://www.facebook.com/groups/dobranauka/
Tekst źródłowy: prof.
Julian Sitarek, Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej UŁ, Katedra Astrofizyki
Redakcja: Centrum Promocji UŁ