​Dobra Nauka: Średniowieczna literatura Słowian

Zespół językoznawców, literaturoznawców i historyków z kilku jednostek Uniwersytetu Łódzkiego, we współpracy z naukowcami z zagranicy, zbada "Literaturę polemiczną Słowian prawosławnych w średniowieczu". Badania zostaną wykonane dzięki grantowi NCN Harmonia.

 

Głównym celem projektu jest przebadanie i wydanie literatury polemicznej Słowian prawosławnych w jej pełnym kształcie wraz z ukazaniem wzajemnych zależności między dziełami.

Celem projektu jest ponadto przedstawienie ważnej części europejskiego dziedzictwa kulturowo-historycznego pod kątem złożoności literatury średniowiecznej Słowian prawosławnych. Wiąże się z tym zebranie, opisanie, przeanalizowanie i wydanie średniowiecznych tekstów antyheretyckich, antyżydowskich, antyłacińskich i antyarmeńskich. Są to źródła ważne dla poznania historii wschodniego chrześcijaństwa, a jednocześnie - niezwykle zróżnicowane gatunkowo: wśród nich odnajdujemy zarówno traktaty polemiczne, teksty liturgiczne, polemiczne opowieści i mowy, jak i anatemy czy wskazówki, w jaki sposób należy karać odstępców od Ortodoksji.

Spodziewanym rezultatem grantu będą m.in. edycje krytyczne niepublikowanych dotąd słowiańskich tekstów antyheretyckich, jak i nowe ustalenia, formułowane na bazie źródeł, już znanych w kręgu specjalistów.

Historia chrześcijaństwa to dzieje herezji. Bułgarzy, niezwykle szybko po przyjęciu chrztu w obrządku wschodnim z Bizancjum, stają się znani jako twórcy i propagatorzy nowej herezji dualistycznej - bogomilizmu, która w ciągu kilku kolejnych stuleci obejmuje swym oddziaływaniem nie tylko Półwysep Bałkański, ale i część Europy Zachodniej. Wymiana kulturowa i religijna w obrębie Pax Byzantina, jak i kontekst polityczny XIII-XIV w., umożliwiają pojawienie się nowych prądów heterodoksyjnych i herezjarchów, z którymi musi się uporać Kościół Wschodni, aby zachować czystość swej doktryny. Z czasem za heretyków zaczyna się tu uznawać nie tylko Żydów, ale i ludy, wyznające inne odmiany chrześcijaństwa (katolików, Armeńczyków). Ironią losu, to właśnie utwory antyheretyckie i anatemy, włączone w obręb różnych zbiorów tekstów liturgicznych, stanowią obecnie podstawowy korpus źródeł do badań nad historią ruchów heterodoksyjnych na obszarze Słowiańszczyzny prawosławnej.

Projekt ma interdyscyplinarny charakter, z uwagi na fakt, że studia nad herezjami są obszarem badawczym, plasującym się na pograniczu historii, slawistyki, bizantynistyki, mediewistyki, teologii. Stąd pomysł na zespół projektowy składający się z uczonych o różnorodnym profilu badawczym.

Zespół badawczy składa się częściowo z osób tworzących Centrum Ceraneum, choć tym razem projekt będzie realizowany na Wydziale Filologicznym UŁ. Badaniami będzie kierował profesor Georgi Minczew z Katedry Filologii Słowiańskiej UŁ; w projekt zaangażowani są ponadto: dr Małgorzata Skowronek (Katedra Filologii Słowiańskiej UŁ), dr Zofia Brzozowska (Katedra Filologii Słowiańskiej UŁ), dr Agata Kawecka (Katedra Filologii Słowiańskiej UŁ), dr hab. Ivan Petrov (Katedra Filologii Słowiańskiej UŁ), dr Marek Majer (Katedra Filologii Słowiańskiej UŁ), dr Jan M. Wolski (Centrum Ceraneum UŁ), dr Anna Maciejewska (Studium Języków Obcych UŁ)

Międzynarodowi badacze, którzy włączą się w projekt to prof. Anna-Maria Totomanova (Uniwersytet Sofijski im. św. Klemensa z Ochrydy), prof. Tatiana Slavova (Uniwersytet Sofijski im. św. Klemensa z Ochrydy), prof. Angel Nikolov (Uniwersytet Sofijski im. św. Klemensa z Ochrydy), prof. Ivan Hristov (Uniwersytet Sofijski im. św. Klemensa z Ochrydy), prof. Antonio Rigo (Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Ca' Foscari w Wenecji), prof. Pirinka Lyager (Professor emeritus z Danii).

Projekt "Literatura polemiczna Słowian prawosławnych w średniowieczu" jest kolejnym, złożonym przez humanistów z Uniwersytetu Łódzkiego, który został pozytywnie rozpatrzony i uzyskał dofinansowanie przez grantodawcę, w tym przypadku - Narodowe Centrum Nauki. Finansowanie dla projektu wynosi prawie 425 tyś zł.

Uniwersytet Łódzki potwierdza tym samym swój konsekwentny udział w głównym nurcie badań w obszarze humanistyki w Polsce i na świecie.

Materiał źródłowy: dr Zofia Brzozowska, WF

Redakcja: Centrum Promocji