„Dzieci w ogrodzie” – w urodziny Tadeusza Kotarbińskiego

Obraz "Dzieci w ogrodzie" Władysława Podkowińskiego z 1892 r., wraz z kilkoma innymi obrazami artysty, które powstały tego lata w podwarszawskich miejscowościach, jest uznawany za jeden z najwybitniejszych w polskim impresjonizmie. Co wspólnego mogą mieć obraz i jego autor z prof. Tadeuszem Kotarbińskim, I Rektorem Uniwersytetu Łódzkiego?

 

Obraz przedstawia ogród w pełni lata - pełen światła, kolorowych kwiatów i pastelowych barw. W jego centralnej części widzimy dwoje dzieci – starszego z konewką w dłoni i młodszego chłopca. Obydwaj, są synami Miłosza Kotarbińskiego. Sześciolatek to Tadeusz Kotarbiński, dwulatek to jego brat – Mieczysław. Artysta uwiecznił obydwu bezpośrednio w plenerze.

Czy Podkowiński mógł wówczas przypuszczać, że portretuje jednocześnie dwoje dzieci, które staną się w życiu dorosłym, ważnymi osobistościami w świecie nauki i kultury? Z pewnością nie.

Zacznijmy od początku…

Tadeusz Marian Kotarbiński był związany z Warszawą, gdzie przyszedł na świat 31 marca 1886 roku. Młody Tadeusz Kotarbiński dorastał w środowisku artystycznym. Jego ojciec, Miłosz Kotarbiński był artystą malarzem, natomiast matka, Ewa Koskowska (Kotarbińska) – pianistką, choć przez pewien czas prowadziła też pensjonat.

Ojciec Tadeusza, Miłosz Kotarbiński był wszechstronnie obdarzony artystycznie. Poza malarstwem zajmował się także krytyką literacką, tworzył poezję, śpiewał i komponował. Matka Tadeusza, Ewa z Koskowskich (Kotarbińska) pochodziła z rodziny ziemiańskiej, była córką właściciela majątku w Chrzęstnem (powiat wołomiński). Po ślubie Ewa i Miłosz Kotarbińscy zamieszkali w Warszawie, gdzie przyszedł na świat ich pierwszy syn, Tadeusz. Miesiące letnie rodzina Kotarbińskich chętnie spędzała w majątku Koskowskich w Chrzęstnem.

Ponieważ ojciec Tadeusza Kotarbińskiego przyjaźnił się z Władysławem Podkowińskim, bywał on w Chrzęstnem i okolicach, gdzie powstały, jak się uważa, najpiękniejsze impresjonistyczne obrazy artysty. Tam też sześcioletni Tadeusz i jego brat, dwuletni Mieczysław, zostali uchwyceni na zabawie w ogrodzie (1892) przez Podkowińskiego.

Władysław Podkowiński obserwował i malował w latach 1891 i 1892 fragmenty mazowieckich krajobrazów, uznanych później za arcydzieła polskiej sztuki. Za takie uważa się właśnie obraz "Dzieci w ogrodzie". Artysta był już wtedy zaznajomiony z zasadami impresjonizmu, z którym zetknął się wcześniej w twórczości Claude'a Moneta Paryżu. Badacze sztuki Podkowińskiego uważają, że właśnie podczas wakacji spędzanych w mazowieckich miejscowościach, Mokrej Wsi i Chrzęsnem, nastąpiła "pełna asymilacja paryskich doświadczeń, synteza zasad impresjonistycznego malarstwa i obserwacji rodzimego krajobrazu" (m. in. Ewa Kossowska).

- W tej kompozycji malarz użył ulubionego zabiegu wykadrowania w bliskim planie podpatrzonego fragmentu natury. Zbudowany po przekątnej obraz oparł na kontraście barw z gamy zieleni i żółci, dopełniając paletę szaro-fioletowym błękitem. Udało mu się także osiągnąć efekt lirycznego nastroju, wydobyty umiejętnie rozłożonym światłem - Elżbieta Charazińska, badaczka twórczości artysty.

Mówi się, że znany z wielkiego temperamentu Podkowiński kochał się nieszczęśliwie w pięknej Ewie Kotarbińskiej, żonie swojego przyjaciela Miłosza. Na tym tle miało dojść do nieporozumień między nimi i wyjazdu artysty z Chrzęstnego.

Obraz "Dzieci w ogrodzie" (w wymiarach 47 x 68 cm.) znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Więcej o wpływach francuskich impresjonistów na twórczość Władysława Podkowińskiego, a także o samym obrazie możemy usłyszeć w audiodeskrypcji.

Rodzeństwo Kotarbińskich

Tadeusz Kotarbiński, najstarszy syn Ewy i Miłosza, miał piątkę młodszego rodzeństwa. W kolejności urodzin: Mieczysława, Janusza, Zofię zmarłą we wczesnym dzieciństwie, Kazimierza oraz Stanisława. Kazimierz jako młodzieniec zginął od kul w obronie Lwowa. Mieczysław, profesor Akademii Sztuk Pięknych, został rozstrzelany przez Niemców w czasie wojny. Janusz, dyrektor wieluńskiej cukrowni, został zabity tuż po wojnie przez Sowietów.

Warto zaznaczyć, że artystami plastykami byli także: młodszy brat Tadeusza – Mieczysław oraz kuzyn, Janusz. Mieczysław Kotarbiński (uwieczniony przez Podkowińskiego) był profesorem Uniwersytetu Wileńskiego, a potem warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jako grafik, malarz, metaloplastyk, projektował odznaki orderów państwowych (m.in. Orła Białego i Polonia Restituta) oraz buławę marszałkowską Józefa Piłsudskiego. Janusz, kuzyn Tadeusza (również zmarły podczas II wojny światowej) był zafascynowany sztuką podhalańską. Jest m.in. autorem polichromii i witraży w kościele pw. Świętej Rodziny na Krupówkach w Zakopanem.

Tadeusz Kotarbiński

Profesor był polskim filozofem, logikiem i etykiem. Przedstawicielem lwowsko-warszawskiej szkoły filozoficznej, po II wojnie światowej przeniósł się do Łodzi, gdzie został jednym z założycieli Uniwersytetu Łódzkiego i jego pierwszym rektorem. Jednym z najbardziej znanych dzieł Kotarbińskiego jest "Traktat o dobrej robocie" poświęcony prakseologii, czyli teorii sprawnego działania.

WUŁ - Traktat o dobrej robocie

Prof. Tadeusz Kotarbiński jest patronem Nagrody ustanowionej w 2015 r. przez Uniwersytet Łódzki na najlepsze dzieło humanistyczne w Polsce. W minionym tygodniu wystartował nabór konkursowych prac. Książki z zakresu szeroko rozumianej humanistyki można zgłaszać do 15 maja br.

Szczegóły konkursu znajdują się na stronie: www.nagrodakotarbinskiego.uni.lodz.pl , aktualności na Facebooku: https://www.facebook.com/nagrodatk

Uniwersytet Łódzki to jedna z największych polskich uczelni. Misją UŁ jest kształcenie wysokiej klasy naukowców i specjalistów w wielu dziedzinach humanistyki, nauk społecznych, przyrodniczych, ścisłych, nawet medycznych. UŁ współpracuje z biznesem, zarówno na poziomie kadrowym, zapewniając wykwalifikowanych pracowników, jak i naukowym, oferując swoje know-how przedsiębiorstwom z różnych gałęzi gospodarki. Uniwersytet Łódzki jest uczelnią otwartą na świat - wciąż rośnie liczba uczących się tutaj studentów z zagranicy, a polscy studenci, dzięki programom wymiany, poznają Europę, Azję, wyjeżdżają za Ocean. Uniwersytet jest częścią Łodzi, działa wspólnie z łodzianami i dla łodzian, angażując się w wiele projektów społeczno-kulturalnych.

Zobacz nasze projekty naukowe na https://www.facebook.com/groups/dobranauka/

Redakcja: Centrum Promocji UŁ

Żródła: R. Kleszcz, "Tadeusz Kotarbiński. Sylwetka myśliciela." -wstęp do "Traktatu o dobrej robocie", WUŁ 2019 r., www.lubicki.art.pl