Zwierzęta różnią się wyglądem, zachowaniem, środowiskiem i trybem życia. Wszystkie te różnice zapisane są w ich kodzie genetycznym. Dzięki tym różnicom każdemu gatunkowi możemy przypisać określoną sekwencję DNA i użyć jej do identyfikacji tego gatunku, dokładnie w taki sposób, w jaki produkty w sklepach identyfikowane są za pomocą kodów kreskowych.
prof. Michał Grabowski, WBiOŚ UŁ
Nowy wymiar badań rzeki Grabi
PolBOL (Polish Barcode of Life), czyli krajowy węzeł iBOL-BIOSCAN, został zainicjowany tuż przed pandemią COVID-19, przez grupę naukowców z Katedry Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii UŁ, pod kierownictwem prof. Michała Grabowskiego.
Badacze z Uniwersytetu Łódzkiego rozpoczęli działalność PolBOL od budowy biblioteki referencyjnej kodów kreskowych DNA fauny krajowej, na potrzeby przyszłych standardów biomonitoringu środowiska. Obecnie biblioteka barkodów dla Polski liczy już sobie około 7500 sekwencji, reprezentujących ponad 1300 gatunków zwierząt. W dalszej kolejności biblioteka ta zostanie rozszerzona również na inne grupy organizmów. W jednym ze swoich pierwszych projektów PolBOL skupił się opracowaniu takiej biblioteki dla bioróżnorodności przykładowej rzeki nizinnej i jej doliny.
Tą rzeką jest Grabia – jedna z najbardziej naturalnych oraz najczystszych rzek w naszej części Polski. Jej dolina objęta została ochroną w ramach sieci Natura 2000. Z uwagi na swoje walory przyrodnicze Grabia, w ramach grantu UE “Euro-limpacs” stała się również obiektem badań polsko-holenderskich jako rzeka referencyjną dla renaturyzacji niewielkich rzek nizinnych w Holandii.
PolBOL częścią międzynarodowego konsorcjum badawczego
W 2018 r. prof. Michał Grabowski jako jedyny reprezentant Polski, został zaproszony do komitetu naukowego prestiżowego konsorcjum badawczego International Barcode of Life (iBOL) i budowanej przez niego sieci naukowej. Sieć zajmuje się koordynowaniem badań różnorodności biologicznej na podstawie „genetycznych kodów kreskowych", czyli sekwencji nukleotydów DNA o określonej długości.
Kody kreskowe DNA umożliwiają nie tylko identyfikację całych osobników, ale również ich fragmentów (np. włosów, piór) a także śladów biologicznych pozostawionych w środowisku. Ta przełomowa metoda została opracowana w 2003 przez prof. Paula Heberta z University of Guelph w Kanadzie. Kieruje on obecnie Center for Biodiversity Genomics (CBG), które jest sercem konsorcjum iBOL i zajmuje się opracowywaniem nowych technik szacowania i monitoringu bioróżnorodności na podstawie DNA oraz rozwijaniem i zarządzaniem ogólnoświatowej, publicznie dostępnej biblioteki referencyjnej kodów kreskowych DNA – Barcode of Life Datasystems (BOLD). Sieć iBOL-BIOSCAN obejmuje już ponad 40 krajów. Niecały rok temu europejskie instytucje zainteresowane wykorzystaniem barkodingu powołały europejski węzeł iBOL – BIOSCAN Europe. Wydział Biologii i Ochrony Środowiska UŁ jest wśród jego założycieli.
Podsumowując, warto podkreślić, że obecny projekt badań rzeki Grabi integruje zarówno pracowników, jak i studentów Katedry Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii UŁ, przy współpracy CBG. Badania wstępne są finansowane ze środków wewnętrznych Uniwersytetu Łódzkiego, trwają jednak starania pozyskania środków w ramach grantów ERC.
Zapraszamy również do sprawdzania informacji znajdujących się w Bazie wiedzy pracownika, w tym aktualności o naborach w konkursach na granty, jak również przewodnika dotyczącego realizacji i zarządzania projektami.
Materiał źródłowy: prof. Michał Grabowski; redakcja: Honorata Ogieniewska z Centrum Promocji UŁ