Książka „Radykalne oko. O Witkacym, Kobro, Strzemińskim, Themersonach, Żarnowerównie i innych twórcach sztuki wzbudzającej niepokój” autorstwa prof. Andrzeja Turowskiego została uznana przez Kapitułę Nagrody za najlepszą pracę z zakresu nauk humanistycznych w Polsce w X, jubileuszowej edycji konkursu o Nagrodę im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego, organizowanego przez Uniwersytet Łódzki.

Kapituła Nagrody, złożona z wybitnych przedstawicieli świata humanistycznego, dokładnie przeanalizowała i oceniła pięć znakomitych prac nominowanych do tej prestiżowej nagrody. To właśnie podczas uroczystości ogłoszono, która z prac została uznana za najlepszą książkę z zakresu humanistyki A. D. 2023. Laureat nagrody otrzymał  70 tysięcy złotych od Uniwersytetu Łódzkiego na dalsze badania naukowe.  Decyzją Kapituły Nagrody wyróżnienia i nagrody w wysokości 3 tysięcy złotych otrzymali także pozostali czterej finaliści konkursu. 

Fotorelacja z gali finałowej X edycji konkursu o Nagrodę im. Prof. Kotarbińskiego

Dyplom w imieniu prof. Andrzej Turowskiego, mieszkającego na stałe we Francji, odebrała Katarzyna Szotkowska-Beylin, redaktorka naczelna Wydawnictwa Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, reprezentująca profesora na gali. Ona też odczytała list od prof. Andrzeja Turowskiego, w którym odniósł się do istoty swego dwutomowego dzieła:

(...) Książkę tę określa kilka powiązanych idei, z których najistotniejszymi w moim przekonaniu są problemy związane z katastrofizmem i modernizmem. Modernistyczne pojęcie postępu opieram na pojęciu katastrofy. Chodzi mi o zwrot ku negatywności wyrażający się w sztuce dadaistyczną destrukcją formy i estetyką zniszczenia. Modernizm w mojej książce znaczył przede wszystkim teraźniejszość, nieuchwytny moment rozpięty między przyszłością a przeszłością. Było to abstrakcyjne jądro ciemności, czyli nicość u Witkacego, utrata i brak u Strzemińskiego, pustka realnego u Lacana. Model współczesnej sztuki i świata buduję w książce na gruncie fantazmatycznej całości. Egzotyczną podróż w celu zaspokojenia pragnienia uniwersalnej jedności traktuję jako mit założycielski modernizmu. (...) W wojennej tułaczce i doświadczeniu śmierci dostrzegam koniec nowoczesności. Jest to zakończenie narodzonej pół wieku wcześniej nowej epoki modernizmu w świecie wielokulturowości. Wojny miały dla modernizmu kluczowe znaczenie. To one stworzyły modernistyczny supeł, którego nie można było rozplątać. Modernizm to czas rozpadu. Jeśli wojna była początkiem nowoczesności, to była także jej końcem, w każdym razie końcem świata znanego z oświeceniowej utopii. Była przegraną postępu i tożsamości wśród niszczejących maszyn i okaleczonych ciał. Trauma wojenna ujawniona w sztuce spinała XX stulecie w kryzysową całość. Pamięć zajęła miejsce utopii, a w radykalnej sztuce tkwiła krytyka społeczeństwa, które wiążąc nowoczesność z pojęciem tożsamości wykluczało innego.  

Prof. dr hab. Andrzej Turowski, historyk i krytyk sztuki, urodził się w 1941 roku. Jego inicjacją polityczną były poznańskie wydarzenia 1956 roku i budapesztańska rewolta, a kulturową – paryski rok 1968 oraz polski antysemityzm. Z końcem lat 60. XX wieku, po latach studiów i początkach pracy uniwersyteckiej w Poznaniu, zamieszkał w Warszawie. W latach 70. pisał pierwsze książki o konstruktywizmie i organizował wystawy artystów współczesnych. W 1983 roku został zaproszony na wykłady w Paryżu, a w następnych latach, jako profesor tytularny, wykładał na uniwersytetach w Clermont Ferrand i Dijon oraz w Polsce na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2010 roku jest na emeryturze i mieszka we Francji. Dzisiaj, w jego wieku, trudno mówić o pasjach, które nim władają. Raczej o dystansie wobec namiętności, którym kiedyś się poddawał. A zainteresowania? Od zawsze dążył do nieuchwytnego, umykającego, ulotnego. O tym pisał artykuły, eseje i książki. Najnowsza jest poświęcona fantazmatowi rewolucji. 

 

Najlepsze książki humanistyczne w Polsce A.D. 2023 

Podczas tajnego posiedzenia w dniu 12 września br. w Pałacu Biedermanna w Łodzi Kapituła Nagrody wybrała pięć finałowych książek spośród aż 78 nadesłanych w tym roku na konkurs. Są to (w kolejności alfabetycznej wg nazwisk autorów): 

• Dr Magdalena Chułek „Jak wytwarzany jest slums? Studium przypadku mieszkańców Kibery i Korogocho w Nairobi”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, zgłosił Ośrodek Badań nad Migracjami Uniwersytet Warszawski.
• Dr hab. Emilia Kledzik „Perspektywa poety. Cyganologia Jerzego Ficowskiego” , Wydawnictwo „Poznańskie studia Polonistyczne”, zgłosił Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu.  
• Prof. Piotr Madajczyk „Krajobrazy biograficzne Rafała Lemkina”, praca wydana i zgłoszona przez Instytut Pileckiego (autor był już nominowany do nagrody w IV edycji konkursu).
• Prof. Krzysztof Stachewicz „Myśleć los człowieka. Studium filozoficzne”, TAiWPN Universitas, zgłosił Wydział Teologiczny Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (autor był już nominowany do nagrody w VII edycji). 
• Prof. Andrzej Turowski „Radykalne oko. O Witkacym, Kobro, Strzemińskim, Themersonach, Żarnowerównie i innych twórcach sztuki wzbudzającej niepokój”, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie w koedycji z Wydawnictwem słowo/obraz terytoria, zgłosiło Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. 

 

Finaliści i osoby reprezentujące finalistów X edycji konkursu wraz z Kapitułą Nagrody

Rektor Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Rafał Matera swym wystąpieniu otwierającym galę odniósł się do jubileuszu dziesięciolecia Nagrody im. prof. Kotarbińskiego. Dziękował w nim twórcom naszej uczelni dobiegającej 80. urodzin, pomysłodawcom konkursu, osobom zaangażowanym w jego organizację, autorom zgłaszanych do konkursu dzieł humanistycznych, ich wydawcom oraz laureatom wszystkich minionych edycji. Wyraził też wdzięczność firmom – partnerom konkursu oraz instytucjom i osobom wspierającym ten projekt na przestrzeni lat. Dziękował również wiernej publiczności, śledzącej od lat konkurs, wpisującej sobie co roku do kalendarzy datę gali finałowej konkursu o Nagrodę im. Prof. Kotarbińskiego. 

Podczas moich spotkań z osobami zaangażowanymi w to przedsięwzięcie był też czas na rozmowy o przeczytanych książkach. Taka wymiana myśli ułatwia współpracę, jeśli wiemy, że łączy nas wspólna pasja. Osobiście czuję, że ten moment jest wyjątkowy w życiu uniwersytetu, wierzę, że to poczucie jest czymś, co wszystkich nas łączy. Życzę nam wszystkim, abyśmy atmosferę tej pięknej chwili zabrali ze sobą i pozwolili jej trwać. Pamiętajmy o niej, kiedy nasze rozmowy dotyczą przeczytanych książek. A takich rozmów szukajmy w naszej codzienności i inicjujmy je jak najczęściej. Będzie nam się wówczas żyć głębiej i ciekawiej. Przynajmniej ja w to wierzę 

– podsumował rektor UŁ prof. dr hab. Rafał Matera. 

Na konkurs ustanowiony w 2015 r. przez Uniwersytet Łódzki w trakcie X edycji wpłynęło ponad 620 prac ze 145 polskich ośrodków naukowych. W finałach wszystkich edycji znalazło się już 50 wybitnych książek. Rosnąca popularność nagrody pomogła wszystkie te dzieła skutecznie promować i przedstawiać szerokiej publiczności.  

W sobotę 30 listopada br., w modernistycznej części Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego odbył się wernisaż wystawy zorganizowanej z okazji 10-lecia Nagrody im. Pierwszego Rektora Uniwersytetu Łódzkiego Profesora Tadeusza Kotarbińskiego. Otworzyła go prelekcja Marii Nowakowskiej („Marii od detalu”) na temat architektury wobec humanizacji i zrównoważonego rozwoju.

Fotorelacja z wernisażu wystawy

Wystawa prezentowała dokonania polskich humanistów, którzy na przestrzeni ostatnich 10 lat byli nagradzani i wyróżniani w konkursie o Nagrodę im. prof. Kotarbińskiego – wydarzenia, które przez polskich naukowców uznane jest za wyjątkowe. 

Publiczność miała okazję zajrzeć za kulisy prac Kapituły Nagrody – dzieliliśmy się z widownią m.in. fragmentami niepublikowanych wcześniej fragmentów recenzji, w których znakomite osobowości polskiej humanistyki wskazują, dlaczego poszczególne prace były nagradzane lub nominowane. 

Zadbaliśmy o to, by ekspozycja była dostępna dla osób słabowidzących i niewidomych – przygotowaliśmy wypukłe, łatwe do zlokalizowania kody QR, które po zeskanowaniu kierują do deskrypcji zamieszczonych na stronie UŁ. Wystwa była czynna do 31 marca 2025 r. 

Partnerami Strategicznymi X edycji konkursu są firmy Amcor i Aflofarm. Partnerem Głównym wydarzenia jest ABB. Partnerem Wspierającym jest Veolia.