UŁ komentuje: Niszczenie przyrody = niszczenie społeczeństwa

EKONOMICZNY KONTEKST SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ I ŚRODOWISKOWEJ

Według opublikowanego w maju 2019 r. raportu Międzyrządowej Platformy ds. Bioróżnorodności i Ekosystemów (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services - IPBES) ludzkość jest świadkiem i sprawcą szóstego w historii Ziemi wielkiego wymierania gatunków - blisko milion gatunków roślin i zwierząt (ok. połowa dotąd sklasyfikowanych) jest obecnie zagrożonych wyginięciem. Autorzy raportu do najważniejszych zagrożeń ekologicznych dla życia na Ziemi zaliczają: eksploatację lądów i oceanów, bezpośrednią eksploatację konkretnych gatunków, zmiany klimatu oraz zanieczyszczenie środowiska i rozprzestrzenianie się gatunków inwazyjnych. Utrata bioróżnorodności i degradacja ekosystemów stanowi poważny problem dla człowieka, który jest przecież częścią środowiska przyrodniczego.[1]

Postępująca degradacja środowiska przyrodniczego, skutkująca brakiem możliwości zapewnienia wszystkim ludziom wysokiej jakości życia, generuje nierówności społeczne oraz nowe wyzwania dla gospodarki. Te wielowymiarowe problemy rodzą pytania o trwałość rozwoju współczesnego świata. Ich wagę podkreśla chociażby laureat Nagrody Nobla z dziedziny ekonomii z 2018 r. William D. Nordhaus, uznając, że natura dyktuje warunki, w których żyjemy, a wiedza określa naszą umiejętność zarządzania tymi warunkami.

Trwałość rozwoju stanowi fundament rozwoju zrównoważonego, który w raporcie Brundtland "Nasza wspólna przyszłość" z 1987 r. został zdefiniowany jako "rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie pozbawiając przyszłych pokoleń możliwości zaspokojenia ich potrzeb"[2]. Oznacza on zatem dążenie do zapewnienia sprawiedliwości wewnątrz- i międzypokoleniowej i zagwarantowania trwałych podstaw dalszego rozwoju w wymiarze ekonomicznym, społecznym i środowiskowym, które warunkują wysoką jakość życia człowieka.

Zasada sprawiedliwości w rozwoju zrównoważonym może dotyczyć bardzo wielu kwestii. W odniesieniu do (nie)sprawiedliwości środowiskowej zagadnieniem fundamentalnym w kontekście ograniczoności zasobów będzie dostęp do nich i ich konsumpcja. Doskonałą ilustracją tego problemu są wojny o wodę w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie czy wycinka Puszczy Amazońskiej w Brazylii pod uprawy soi i hodowlę bydła, która przybrała na sile po objęciu władzy przez prezydenta Jair Bolsonaro w styczniu 2019 r. Kolejnym - zmiany klimatyczne, których negatywne skutki dotykają przede wszystkim kraje wyspiarskie i najbiedniejsze grupy społeczeństwa mimo, że są powodowane głównie przez modele rozwoju krajów rozwiniętych. Innym - kwestie zagospodarowania przestrzeni publicznej, w tym miejskiej.

(Nie)sprawiedliwość społeczna wiąże się z kolei z problemami takimi jak narastanie nierówności, które od końca XX w. zaczęły się gwałtownie pogłębiać, co najdobitniej wyraża się gwałtownie narastającą koncentracją bogactwa - w 2015 r. 1% najbogatszej ludności świata posiadał tyle samo bogactwa co pozostałe 99%[3]. Problemem społecznym są także zróżnicowania poziomu rozwoju w różnych skalach przestrzennych (od regionalnej po lokalną), których wyrazem może być np. współczesny neokolonializm, objawiający się generowaniem negatywnych efektów ubocznych niezrównoważonych wzorców konsumpcji i produkcji krajów rozwiniętych w krajach rozwijających, co spowalnia procesy rozwojowe w tych drugich.[4] Wyzwanie społeczne stanowią również różnego rodzaju wykluczenia, skazujące grupy narażone na nie na marginalizację. Każdy ze wspomnianych problemów globalnych ma także wymiar ekonomiczny, bowiem między triadą trzech wymiarów rozwoju zrównoważonego istnieją ścisłe współzależności.

Zagadnienie (nie)sprawiedliwości w wymiarze społecznym i środowiskowym będzie przedmiotem dyskusji podczas międzynarodowej konferencji naukowej pt. "Ekonomiczny kontekst sprawiedliwości społecznej i środowiskowej", która odbędzie się w 23-24 maja 2019 r. na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego.

Prezentowane na niej będą różne wymiary współczesnych niesprawiedliwości (w tym szczególnie na obszarach miast, w których w UE mieszka już prawie 75% ludności) i konflikty (m. in. przestrzenne i społeczne), będące ich wynikiem. Próbą niwelowania niesprawiedliwości społecznych i środowiskowych są różne narzędzia i metody demokracji partycypacyjnej (w tym: budżety partycypacyjne, sołeckie, crowdfunding obywatelski czy zarządzanie partycypacyjne rozwojem lokalnym), o których również będzie mowa podczas konferencji. Dyskutowane będą także tematy takie jak: sprawiedliwość społeczna i środowiskowa - nowa generacja wyzwań w polityce rozwoju regionalnego i lokalnego, dobra wspólne w mieście czy sprawiedliwość środowiskowa - aspekty społeczno-ekonomiczne. Integralnym elementem konferencji będą warsztaty naukowe Sprawiedliwość środowiskowa oraz wycieczka studialna Sprawiedliwość społeczna w procesie rewitalizacji.

Konferencja nawiązuje do wieloletniej tradycji łódzkich spotkań regionalistów, organizowanych przez Katedrę Gospodarki Regionalnej i Środowiska, Instytut Gospodarki Przestrzennej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Uniwersytetu Łódzkiego. Organizowana jest we współpracy z Katedrą Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz Komitetem Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk.

Szczegółowe informacje dostępne są na stronie konferencji: www.region.uni.lodz.pl/ konferencje-i-seminaria/2019-ekonomiczny-kontekst-sprawiedliwosci-spolecznej-i-srodowiskowej/.