Jak to się zaczęło?
- Kilkanaście lat temu zajmowałem się w ramach doktoratu zagadnieniem regionalizmu płockiego w II Rzeczypospolitej. Chodziło mi o ukazanie aktywności miejscowych społeczników, badaczy, animatorów. W Archiwum Państwowym w Płocku i w przedwojennej prasie trafiłem na materiały związane z funkcjonowaniem w tym mieście w latach 1936-1938 Kursu Pamiątkarstwa Regionalnego zorganizowanego przez artystkę ceramiczkę - Wandę Szrajberównę - wyjaśnia dr Kasprzyk.
I dodaje:
- Wanda już wcześniej związana była z Płockiem, gdyż u progu odzyskania niepodległości uczyła rysunków w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim w Płocku. Następnie nauczała w prywatnej Szkole Zawodowej Żeńskiej Bolesławy Jarząbkówny, zaś w l. 1918-1921 współorganizowała w Płocku Wieczorne Kursy Rysunkowe, będące namiastką miejskiej szkoły rzemieślniczej. Jako organizatorka Kursów Pamiątkarstwa Regionalnego powróciła więc do Płocka po 15 latach.
Pokłosiem tych badań był artykuł "Kurs Pamiątkarstwa Regionalnego w Płocku (1936-1938)", który Damian Kasprzyk napisał dla regionalnego periodyku naukowego "Notatki Płockie" (2006, nr 3/208, s. 39-43).
Publikacja ta była znana w Muzeum Mazowieckim w Płocku (MMwP), gdzie prawdopodobnie narodziła się idea nakręcenia filmu o Szrajberównie. Elżbieta Miecznikowska z MMwP, która w 2019 napisała książkę o Szrajberównie ("W wiśniewskiej garnkowni pani Wandy"), skontaktowała się z drem Kasprzykiem i poprosiła o udział w filmie i wypowiedź.
Kim była Wanda Szrajberówna?
Wanda Szrajberówna (1886-1962) to postać wyjątkowa. Artystka ceramiczka, malarka, projektantka (dziś powiedzielibyśmy etnodizajnerka), pedagog, animatorka, znawczyni, miłośniczka i popularyzatorka sztuki ludowej, regionalistka. W latach 1924-1931 kierownik artystyczny Stacji Doświadczalnej dla Ceramiki Ludowej Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego w Wiśniewie pod Warszawą. Była to placówka realizującą szeroko zakrojone cele dotyczące rzemiosła garncarskiego. Zbierano, naukowo analizowano i opisywano gliny, dokumentowano konstrukcje pieców i wykorzystywane przez twórców techniki, rejestrowano ośrodki garncarskie i studiowano ich regionalne zróżnicowanie przy uwzględnieniu rozmaitych kryteriów. Organizowano kursy dla twórców i amatorów.
- Aktywność Wandy Szrajberówny miała wybitnie animacyjno-edukacyjny charakter. Powiedziałbym, że sztuka - a szczególnie ceramika artystyczna - była dla niej zjawiskiem, wokół którego mieli się integrować ludzie i instytucje. Czy to w Wiśniewie w Płocku czy Częstochowie realizowała inicjatywy, które wymagały synergicznej współpracy wielu podmiotów. Dziś powiedzielibyśmy, że inicjatywy te wyzwalały kapitał społeczny. Stanowiły realizacje w formie projektów interdyscyplinarnych, co świadczyło o wysokich kompetencjach organizacyjnych, umiejętnościach negocjacyjnych Szrajberówny i - tak sądzę - o jej silnym charakterze i nieustępliwości. Sięgnąłbym po metaforę gliny jako nie tyle tworzywa artystycznego co gliny jako lepiszcza wspólnoty. Mam silne przekonanie, że Szrajberówna myślała o glinie w obu tych wymiarach - opowiada dr D. Kasprzyk.
Dobrym przykładem może być Kurs Pamiątkarstwa Regionalnego, prowadzony przez Wandę Szrajberównę w Płocku w latach 1936-1938. Była to inicjatywa z pogranicza promocji kultury ludowej i edukacji artystycznej. Można ją także umieścić w nurcie starań o rozwój gospodarczy i turystyczny regionu.
Obraz powstaje dzięki wsparciu finansowemu: Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, Muzeum Mazowieckiego w Płocku, Fundacji Ceramiki Polskiej XX wieku, Gminy Iłża, Gminy Wilczyn.
Więcej o filmie na stronie:
http://zyciewgliniewypalone.pl/http://zyciewgliniewypalone.pl/
Uniwersytet Łódzki to jedna z największych polskich uczelni. Misją UŁ jest kształcenie wysokiej klasy naukowców i specjalistów w wielu dziedzinach humanistyki, nauk społecznych, przyrodniczych, ścisłych, nawet medycznych. UŁ współpracuje z biznesem, zarówno na poziomie kadrowym, zapewniając wykwalifikowanych pracowników, jak i naukowym, oferując swoje know-how przedsiębiorstwom z różnych gałęzi gospodarki. Uniwersytet Łódzki jest uczelnią otwartą na świat - wciąż rośnie liczba uczących się tutaj studentów z zagranicy, a polscy studenci, dzięki programom wymiany, poznają Europę, Azję, wyjeżdżają za Ocean. Uniwersytet jest częścią Łodzi, działa wspólnie z łodzianami i dla łodzian, angażując się w wiele projektów społeczno-kulturalnych.
Zobacz nasze projekty naukowe na https://www.facebook.com/groups/dobranauka/https://www.facebook.com/groups/dobranauka/
Tekst: Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ